اصطلاح «لبه دار شدن دیسک ترمز» ممکن است هنگام مراجعه به تعمیرگاه یا صحبت با مکانیک به گوشتان خورده باشد. این پدیده زمانی رخ می‌دهد که به‌مرور زمان، لبه‌های دیسک ترمز بر اثر تماس مداوم با لنت‌ها دچار خوردگی شوند. در چنین حالتی، اگر سطح دیسک را لمس کنید یا به‌دقت نگاه بیندازید، متوجه یک برجستگی در لبه آن خواهید شد. این تغییر شکل نشان‌دهنده آن است که دیسک دیگر صاف و یکدست نیست.
وجود این لبه می‌تواند عملکرد ترمز را تحت تأثیر قرار دهد. به‌عنوان مثال، ممکن است هنگام ترمز گرفتن، صدا یا لرزش احساس کنید یا ترمز به نرمی سابق عمل نکند. در این شرایط، پرسش اصلی این است: آیا می‌توان با تعمیراتی مانند تراشکاری یا سمباده‌زنی این مشکل را برطرف کرد؟ یا لازم است بدلیل لبه انداختن دیسک ترمز، به‌طور کامل تعویض شود؟
در این مقاله تلاش شده به‌صورت دقیق و درعین‌حال ساده، به این سوالات پاسخ داده شود تا در صورت مواجهه با چنین مشکلی، تصمیم‌گیری درستی داشته باشید.
تعمیر دیسک لبه‌دار
زمانی که صحبت از لبه دار شدن دیسک ترمز می‌شود، بسیاری از افراد تصور می‌کنند باید آن را تعویض کرد. اما همیشه تعویض ضروری نیست. در بسیاری از موارد می‌توان با تعمیر اصولی، دیسک را مجدداً قابل استفاده کرد.
لبه دار شدن دیسک معمولاً به دلیل سایش تدریجی آن توسط لنت ترمز اتفاق می‌افتد. این سایش باعث ایجاد پله یا برجستگی در لبه‌های دیسک می‌شود. وجود این برجستگی علاوه‌بر ایجاد صدا هنگام ترمز، ممکن است عمر لنت‌ها را نیز کاهش دهد.
در چنین مواقعی، اولین راه‌حلی که معمولاً توسط تعمیرکار پیشنهاد می‌شود، تراشکاری دیسک است.
تراش دیسک به معنای برداشتن لایه‌ای نازک از سطح آن است تا سطح صاف و یکنواختی ایجاد شود. این کار باید با دقت انجام گیرد. در غیر این‌صورت، ممکن است ضخامت دیسک از حد مجاز کمتر شود که باعث کاهش عملکرد سیستم ترمز خواهد شد. (در بخش بعد به این موضوع بیشتر پرداخته می‌شود.)
در برخی موارد، ممکن است با راه‌حلی ساده‌تر مانند سمباده زدن، مشکل به‌صورت موقت برطرف شود. البته این روش اغلب فقط یک راهکار موقت است و مشکل اصلی را برطرف نمی‌کند.
در نتیجه، اگر هنگام ترمز گرفتن صدایی غیرعادی می‌شنوید یا احساس می‌کنید عملکرد ترمز کاهش یافته، یکی از دلایل آن می‌تواند لبه‌دار شدن دیسک باشد. توصیه می‌شود در چنین شرایطی، در اسرع وقت خودرو را به مکانیک نشان دهید. هرچه زودتر مشکل بررسی شود، احتمال تعمیر به‌جای تعویض بیشتر خواهد بود.
بیشتر بخوانید: علت خرابی بوستر ترمز
معایب تراش دادن دیسک ترمز
تراشکاری دیسک ترمز در نگاه اول راهکاری منطقی و کم‌هزینه به نظر می‌رسد. اما این روش همواره بی‌خطر نیست؛ به‌ویژه اگر بدون بررسی وضعیت کلی دیسک انجام شود.
مهم‌ترین ایراد این روش، کاهش ضخامت دیسک است. هر بار که دیسک تراش داده می‌شود، مقداری از ضخامت آن کاسته می‌شود. اگر این کاهش از حد مجاز عبور کند، عملکرد سیستم ترمز دچار اختلال خواهد شد. در چنین حالتی، قدرت ترمز کاهش یافته و فاصله توقف خودرو افزایش می‌یابد. این وضعیت در شرایط بحرانی می‌تواند خطرساز باشد.
یکی دیگر از مشکلات احتمالی، تاب برداشتن دیسک است. اگر دیسک به درستی روی دستگاه تراش نصب نشود یا دستگاه دقت کافی نداشته باشد، سطح نهایی دیسک کاملاً صاف نخواهد بود. این موضوع ممکن است موجب لرزش در فرمان یا پدال ترمز شود و نشانه‌ای از کاهش عملکرد سیستم ترمز باشد.
همچنین، تراش مکرر باعث کاهش مقاومت دیسک در برابر حرارت می‌شود. این مسئله می‌تواند موجب داغ شدن زودهنگام دیسک و حتی ترک‌خوردگی آن گردد. در نتیجه، عملکرد ترمز در شرایط سخت به شدت افت خواهد کرد.
در پایان باید گفت، لبه‌دار شدن دیسک به خودی خود مشکل بزرگی نیست. اما اگر روش نامناسبی برای رفع آن انتخاب شود، ممکن است مشکلات جدی‌تری ایجاد کند. تصمیم به تراشکاری باید تنها پس از بررسی دقیق ضخامت و سلامت دیسک اتخاذ شود.
بیشتر بخوانید: علت لرزش خودرو
علت لبه دار شدن دیسک
علت لبه دار شدن دیسک را می‌توان در دو مورد بسیار مهم خلاصه کرد: لنت ترمز، جنس دیسک. لنت به دلیل اینکه دائما در تماس با دیسک می‌باشد می‌تواند تاثیر چشم‌گیری در عمر این قطعه داشته باشد ولی چطور؟ اگر جنس متریال استفاده شده در ساخت لنت ترمز، مخلوطی از براده آهن باشد به مرور سبب ساییدگی و لبه دار شدن دیسک ترمز می‌گردد.
جنس دیسک ترمز بسیار اهمیت دارد. از آنجایی که این قطعه را از فولاد می‌سازند اگر تناسب ترکیب مواد از متریال بی کیفیت باشد، گرمای حاصل از لنت ترمز سبب خورده شدن بخش زیادی از سطح آن می‌گردد که به مرور زمان کارایی اولیه خود را از دست می‌دهد.
حداقل ضخامت دیسک ترمز
یکی از مهم‌ترین نکات هنگام تعمیر دیسک ترمز، توجه به حداقل ضخامت مجاز آن است. دیسک باید دارای ضخامت مشخصی باشد تا عملکرد ایمن و مؤثر سیستم ترمز حفظ شود.
اگر ضخامت دیسک بیش از حد کاهش یابد، قدرت ترمز کاهش پیدا می‌کند. همچنین ممکن است به سایر اجزای سیستم ترمز آسیب وارد شود. در این شرایط، ادامه استفاده از دیسک خطرناک خواهد بود.
برای اطمینان از وضعیت دیسک، باید ضخامت آن را اندازه‌گیری کرد. معمولاً تولیدکنندگان مقدار حداقل ضخامت مجاز را روی بدنه دیسک حک می‌کنند یا در دفترچه راهنمای خودرو درج می‌کنند. اگر ضخامت به این حد نزدیک شود یا از آن کمتر باشد، زمان تعویض دیسک فرا رسیده است.
در چنین شرایطی، تراش دادن دیسک دیگر مؤثر نخواهد بود. حتی اگر سطح آن صاف شود، به دلیل کاهش کلی ضخامت، عملکرد سیستم ترمز به شدت افت می‌کند.
نکته قابل توجه دیگر این است که دیسک ترمز به‌صورت طبیعی در طول زمان فرسوده می‌شود. بنابراین بررسی دوره‌ای آن و تعویض به‌موقع، از بروز مشکلات جدی جلوگیری خواهد کرد.
بیشتر بخوانید: بهترین لنت ترمز چانگان
سمباده زدن دیسک ترمز
یکی از روش‌های مرسوم برای برطرف کردن لبه‌های ایجادشده در دیسک ترمز، سمباده زدن سطح آن است. این روش معمولاً زمانی کاربرد دارد که آسیب دیسک سطحی و ضخامت آن هنوز در محدوده مجاز باشد.
در این روش، با استفاده از ابزارهای خاص، سطح دیسک ساییده می‌شود. هدف از این کار، حذف برجستگی‌ها و یکنواخت کردن سطح تماس دیسک و لنت است. این اقدام می‌تواند صدای تولیدشده در هنگام ترمز را کاهش دهد و عملکرد کلی سیستم را بهبود بخشد.
البته باید توجه داشت که سمباده زدن، راه‌حل دائمی نیست. این روش فقط می‌تواند مشکلات سطحی را برطرف کند. اگر دیسک دچار تاب‌برداشتگی یا ترک‌خوردگی باشد، این روش کارایی نخواهد داشت.
مزیت این روش در سادگی، سرعت و هزینه پایین آن است. به‌ویژه در مواردی که خوردگی دیسک جزئی باشد، می‌تواند مؤثر واقع شود. اما در صورت آسیب‌دیدگی جدی یا فرسایش زیاد، سمباده زدن تنها یک راه‌حل موقت خواهد بود.
در نتیجه، استفاده از این روش زمانی توصیه می‌شود که میزان آسیب محدود و قابل کنترل باشد. برای مشکلات عمیق‌تر، راهکارهای اساسی‌تری مانند تراشکاری یا تعویض دیسک مورد نیاز خواهد بود.
