بهترین دور موتور برای تعویض دنده
در رانندگی با خودروهای دنده‌ای، یکی از مهم‌ترین مهارت‌ها برای هر راننده، انتخاب بهترین دور موتور برای تعویض دنده است. رعایت این اصل نه تنها تجربه رانندگی ایده‌آلی را برای شما فراهم می‌کند، بلکه از آسیب دیدن قطعات گران‌بهای خودرو نظیر موتور و گیربکس نیز جلوگیری به عمل می‌آورد. انتخاب زمان نامناسب برای تعویض دنده، خواه زود باشد یا دیر، می‌تواند در بلندمدت آسیب‌های جدی به این قطعات وارد کند.
دور موتور چیست و چرا اهمیت دارد؟
پیش از پرداختن به جزئیات بهترین دور موتور برای تعویض دنده، لازم است که با مفهوم “دور موتور” یا RPM (Revolutions Per Minute) آشنا شویم. دور موتور نشان‌دهنده تعداد چرخش میل‌لنگ موتور در هر دقیقه است.
این مقدار بر روی داشبورد خودرو، معمولاً با یک عقربه که اعدادی بین ۰ تا ۷ یا ۰ تا ۹ را نشان می‌دهد، نمایش داده می‌شود. برای به دست آوردن دور موتور واقعی، باید عدد نشان داده شده بر روی عقربه را در ۱۰۰۰ ضرب کنید. برای مثال، اگر عقربه روی عدد ۳ باشد، به این معنی است که دور موتور خودرو ۳۰۰۰ دور در دقیقه است.
با فشردن پدال گاز، بنزین و هوای بیشتری در محفظه سیلندر می‌سوزند که این امر منجر به افزایش سرعت حرکت پیستون‌ها و در نتیجه بالا رفتن دور موتور می‌شود.
افزایش RPM به معنای کارکرد موتور با توان و قدرت بیشتر است که در نتیجه سرعت ماشین را نیز افزایش می‌دهد. با این حال، باید توجه داشت که افزایش بیش از حد RPM، که معمولاً با رسیدن عقربه به ناحیه قرمز رنگ (بین ۵ تا ۸) بر روی موتورسنج مشخص می‌شود، فشار قابل توجهی به موتور وارد کرده و در طولانی‌مدت می‌تواند منجر به آسیب دیدن آن شود.
این فشار بیش از حد معمولاً با افزایش غیرعادی صدای موتور همراه است. توجه به دور موتور و نگه داشتن آن در سطح متوسط، علاوه بر کاهش فشار به موتور و کاهش مصرف سوخت، عمر آن را افزایش داده و رانندگی نرم‌تری را به ارمغان می‌آورد.
پیشنهاد می‌کنیم مقاله: رایج ترین خطاهای ecu را مطالعه کنید.
چرا توجه به دور موتور برای تعویض دنده ضروری است؟
عدم تعویض دنده در دور موتور مناسب، چه هنگام افزایش و چه هنگام کاهش سرعت، می‌تواند مشکلات متعددی را به همراه داشته باشد. وقتی دنده در دور موتور غیراستاندارد تعویض می‌شود، میزان مصرف سوخت پیشرانه افزایش می‌یابد. علاوه بر این، راندمان پیشرانه نیز افت می‌کند. از سوی دیگر، فشار بیش از حد به موتور وارد می‌شود که ممکن است منجر به آسیب دیدن قطعات آن گردد. آسیب دیدن گیربکس نیز معمولاً ناشی از عدم رعایت اصول تعویض دنده خودرو رخ می‌دهد. هزینه‌های سرسام‌آور تعمیر یا تعویض گیربکس در خودروهای مختلف، اهمیت این موضوع را دوچندان می‌کند.
بهترین دور موتور برای تعویض دنده هنگام افزایش سرعت (سبک کردن دنده)
یکی از مهارت‌های پایه برای رانندگی با خودروهای دنده‌ای، تعویض دنده در دور موتور مناسب است. به طور کلی، وقتی خودرو را در دنده یک قرار داده و پدال گاز را فشار می‌دهید، همزمان با افزایش سرعت ماشین، صدای موتور نیز رفته‌رفته بیشتر می‌شود.
یکی از نشانه‌های فرارسیدن زمان مناسب تعویض دنده (سبک کردن دنده)، تغییر صدای موتور نسبت به حالت عادی است.
روی هم رفته، بهترین دور موتور برای تعویض دنده هنگام افزایش سرعت بین ۲۵۰۰ تا ۳۵۰۰ دور بر دقیقه است. این محدوده دور موتور به طور معمول در بسیاری از خودروها با گیربکس دستی، زمان مناسبی برای تعویض دنده محسوب می‌شود.
برای مثال، در خودروهایی مانند پراید، پژو ۲۰۶، ۲۰۷، سورن پلاس، دنا پلاس، TU5، پژو پارس، کوییک، EF7 و سمند، بهترین دور موتور برای تعویض دنده بین ۲۵۰۰ تا ۳۵۰۰ دور بر دقیقه ذکر شده است.
البته، در شرایط خاص مانند حرکت در مسیر سربالایی، بهتر است با فشار دادن پدال گاز، ابتدا دور موتور را به ۳۵۰۰ برسانید و سپس به دنده سبک‌تر بروید.
این کار به تامین گشتاور لازم برای حرکت ماشین کمک می‌کند و از فشار آمدن بیش از حد به موتور جلوگیری می‌نماید. برخی از رانندگان حرفه‌ای نیز با توجه به تجربه، عوض کردن دنده در دور موتورهای ۲۰۰۰ تا ۲۵۰۰ RPM را بهترین شرایط رانندگی می‌دانند، اما تا ۳۰۰۰ دور بر دقیقه نیز اقدام به تعویض دنده می‌کنند.
حتی برخی تا ۴۰۰۰ دور در دقیقه را برای بهره‌وری بهتر در میزان مصرف سوخت پیشنهاد می‌کنند، به خصوص در سربالایی‌ها که نیاز به شتاب بیشتری وجود دارد.
به صورت کلی، بهترین سرعت‌های توصیه شده برای تغییر دنده به شرح زیر هستند:
از دنده ۱ به ۲ در سرعت ۲۵ کیلومتر در ساعت
از دنده ۲ به ۳ در سرعت ۴۰ کیلومتر در ساعت
از دنده ۳ به ۴ در سرعت ۶۰ کیلومتر در ساعت
از دنده ۴ به ۵ در سرعت ۸۰ کیلومتر در ساعت
اگرچه این سرعت‌ها اختلاف ۲۰ کیلومتری با هم دارند، در عمل ممکن است بر اساس کیفیت موتور خودروی خود در سرعت‌های پایین‌تری احساس نیاز به تعویض دنده داشته باشید. برای مثال، بهترین سرعت برای عوض کردن دنده پراید از ۱ به ۲ ممکن است ۱۵ کیلومتر بر ساعت باشد.
پیشنهاد می‌کنیم مقاله: علت چشمک زدن چراغ ترمز دستی را مطالعه کنید.
بهترین دور موتور برای تعویض دنده هنگام کاهش سرعت (سنگین کردن دنده)
هنگام کاهش سرعت، مانند افزایش سرعت، لازم است که دنده را متناسب با سرعت خودرو سنگین کنید. بسته به اینکه سرعت خودرو در چه محدوده‌ای قرار دارد، باید با دنده مشخصی رانندگی کنید. به عنوان مثال، وقتی سرعت ماشین کمتر از ۲۵ کیلومتر بر ساعت است، باید گیربکس در دنده یک قرار داشته باشد.
اگر سرعت خودرو را کم کنید اما دنده را متناسب با آن سنگین نکنید، در این حالت اصطلاحاً با “دنده مرده” حرکت می‌کنید. یکی از نشانه‌های دنده مرده این است که خودرو شروع به لرزیدن می‌کند و همچنین صدای موتور به گونه‌ای کاهش می‌یابد که گویی در حال خاموش شدن است.
در صورتی که صرفاً قصد کاهش سرعت را دارید و به دنبال توقف کامل نیستید، بهتر است بعد از کاهش سرعت و رسیدن دور موتور به محدوده ۱۲۰۰ تا ۱۵۰۰ دور بر دقیقه نسبت به سنگین کردن دنده اقدام کنید.
برخی سرعت‌ها و دور موتورهای پیشنهادی برای کاهش دنده:
از دنده ۵ به ۴: بهترین سرعت ۶۵ کیلومتر بر ساعت و بهترین دور موتور ۲۰۰۰ دور در دقیقه
از دنده ۴ به ۳: در سرعت ۴۵ کیلومتر بر ساعت و دور موتور ۲۰۰۰ دور در دقیقه
از دنده ۳ به ۲: در سرعت ۳۵ کیلومتر بر ساعت و RPM ۲۰۰۰ دور در هر دقیقه
از دنده ۲ به ۱: در سرعت ۱۵ کیلومتر در ساعت و RPM ۱۵۰۰ دور در هر دقیقه
نکته بسیار مهم برای کاهش دنده این است که قبل از کلاچ گرفتن، ابتدا از ترمز استفاده کرده و کمی سرعت ماشین را کاهش دهید، سپس برای تغییر دنده اقدام نمایید. این نکته‌ای است که بسیاری از راننده‌ها از آن غافل هستند.
در زمان نزدیک‌تر شدن به پیچ‌ها یا برای کاهش سرعت در ترافیک، ابتدا کمی پدال ترمز را فشار دهید تا سرعت خودرو شما کاهش پیدا کند؛ سپس پای چپ را روی پدال کلاچ قرار داده و آن را تا انتها فشار دهید.
در مرحله بعدی دنده را یکی سنگین‌تر کرده و کمی پدال گاز را فشار دهید تا دور موتور به شرایط نرمال برسد و کلاچ را نیز کم‌کم رها کنید.
شرایط خاص رانندگی
رانندگی در سربالایی: در سربالایی‌ها، موتور برای رسیدن به سرعت مورد نظر تلاش بیشتری می‌کند. در چنین شرایطی، بهتر است از دنده‌های سنگین‌تر مانند دنده ۲ و ۳ برای رانندگی استفاده کنید. فشار زیاد در سربالایی به موتور خودرو می‌تواند عواقب بسیار بدی برای آن داشته باشد، حتی در سربالایی‌های لغزنده ممکن است شاهد سوخت موتور نیز باشید.
همانطور که یکی از کاربران اشاره کرده است، در سربالایی و تپه‌ها می‌توانید با دنده‌های کم و RPM ۳۰۰۰ تا ۴۰۰۰ دور در دقیقه رانندگی کنید تا شتاب کافی داشته باشید.
رانندگی در ترافیک یا سرازیری: اگر با سرعت بالا در اتوبان در حال رانندگی هستید و ناگهان با ترافیک روبه‌رو می‌شوید، با ترمز گرفتن سرعت ماشین را کاهش دهید. در این حالت نیاز نیست که دنده‌ها را به ترتیب سنگین کنید. مثلاً اگر با دنده ۴ حرکت می‌کنید، بعد از کاهش سرعت می‌توانید دنده را خلاص کنید.
در مسیرهای سرازیری هم برای اینکه دائماً مجبور به ترمزگیری نشوید، بهتر است کولر خودرو را روشن کنید. این کار مانند نوعی سرعت‌گیر طبیعی به کاهش سرعت ماشین کمک می‌کند.
دور موتور در حالت درجا و مشکلات مرتبط
در حالت درجا (خلاص بودن دنده و عدم فشردن پدال گاز)، معمولاً دور موتور در کمترین میزان خود بوده و در اکثر خودروها، باید در محدوده ۱۵۰۰ دور بر دقیقه باشد. اگر بدون فشار دادن پدال گاز، شاهد نوسان دور موتور باشید، ممکن است یکی از قطعات یا سنسورهای ماشین شما ایراد داشته باشند.
خرابی سنسورهایی مانند سنسور موقعیت میل‌لنگ، سنسور وضعیت میل سوپاپ، سنسور مپ، سنسور دور موتور، استپر موتور (سنسور دور آرام موتور) می‌توانند عملکرد موتور و دور آن را تحت تاثیر قرار دهند و باعث نوسان دور موتور شوند.
افت دور موتور در حین رانندگی نیز می‌تواند دلایل متعددی از جمله عدم تنظیم موتور، مشکل در سیستم انتقال نیرو، خرابی سنسورهای دریچه گاز و هوا، یا مشکل در سوخت‌رسانی داشته باشد.
تفاوت خودروهای دستی و اتوماتیک
نکات ذکر شده در این مقاله عمدتاً مربوط به خودروهای با گیربکس دستی است. در خودروهای دنده اتوماتیک، زمان تعویض دنده به صورت کامپیوتری برنامه‌ریزی شده و این کار به صورت خودکار انجام می‌شود، بنابراین راننده نیازی به این آموزش‌ها نخواهد داشت.
نکات مهم و توصیه‌های پایانی
رعایت نکاتی که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌شود، می‌تواند کیفیت رانندگی شما را به میزان قابل توجهی افزایش داده و در نتیجه مانع از خراب شدن سریع قطعات اصلی خودرو شما نیز گردد.
گوش دادن به صدای موتور: شنیدن صدای موتور یکی از بهترین نشانه‌ها برای عوض کردن دنده در گیربکس‌های دستی است. صدای موتور نباید حالتی غیرطبیعی (یعنی خیلی بلند یا خیلی آرام) داشته باشد.
مراقبت از عقربه RPM: مراقب باشید تا عقربه RPM به ناحیه هشدار قرمز رنگ نرسد. در این شرایط ممکن است قطعات خودرو شما در خطر باشند.
هماهنگی گاز و کلاچ: برای سبک‌تر کردن دنده، ابتدا باید پا را روی پدال گاز قرار داده و با فشار آن هم سرعت و RPM را بالاتر ببرید. وقتی مقدار RPM و سرعت ماشین به میزان مناسب رسید، پای چپ را روی کلاچ تا انتها فشار داده و دنده را یکی بالاتر ببرید.
ترمز قبل از کلاچ (برای سنگین کردن دنده): برای سنگین‌تر کردن دنده، همیشه ابتدا از پدال ترمز استفاده کنید تا سرعت خودرو شما کاهش پیدا کند، سپس کلاچ را بگیرید و دنده را تغییر دهید.
تعویض روغن موتور: تعویض به موقع روغن موتور ماشین نیز بازدهی موتور را به شکل قابل توجهی افزایش داده و همچنین مانع از خرابی بسیاری از سنسورهای ماشین نیز خواهد شد.
با رعایت این نکات ساده و توجه به بهترین دور موتور برای تعویض دنده هنگام افزایش و کاهش سرعت، می‌توانید هم تجربه رانندگی راحت و ایمنی داشته باشید و هم مانع از آسیب دیدن قطعات گران‌قیمت موتور و گیربکس ماشین خود شوید. این امر در نهایت به افزایش طول عمر خودرو و کاهش هزینه‌های نگهداری آن کمک شایانی خواهد کرد.
- ریپ زدن موتور
- گاز نخوردن موتور
- کاهش شتاب
- افزایش مصرف سوخت
- سه کار کردن موتور
