فهرست مطالب
کاتالیزور چیست؟
اکثر کسانی که ماشین دارند اسم کاتالیزور را زیاد شنیده‌اند. قطعه‌ای مخفی و بدور از چشم که شاید هرگز آنرا ندیده‌اید. کاتالیزور بخشی از سیستم اگزور خودرو است که در بخش میان و نزدیک به منیفولد قرار دارد. این قطعه علاوه بر اینکه بسیار گران قیمت است، نقشی بسیار موثر در کاهش آلایندگی خودرو دارد.
اما این قطعه چه کاربردی دارد؟ چرا وجود آن برای خودرو ضروری و چگونه عمل می‌کند؟ علت و علائم خرابی آن چیست؟ لزوم آشنایی با تمامی این موارد می‌تواند سلامت خودروی شما را در برابر خرابی تضمین کند. در ادامه به تمامی این سوالات پاسخ خواهیم داد.
کاتالیزور چه کاربردی دارد؟
کاتالیزور خودرو از فلزات گرانبهایی مانند پلاتین، پالادیوم و رودیوم ساخته می‌شود. این فلزات با انجام واکنش‌های شیمیایی، گازهای آلاینده‌ای که از موتور خارج می‌شوند را به گازهای کم‌خطرتر مانند نیتروژن، دی‌اکسید کربن و بخار آب تبدیل می‌کنند. به‌طور معمول، این قطعه در مسیر سیستم اگزوز نصب می‌شود و نقش کلیدی در کاهش آلودگی ایفا می‌کند.
اهمیت کاتالیزور در کاهش آلاینده‌های هوا غیرقابل انکار است. بدون این قطعه، خودروها می‌توانند به منابع جدی آلودگی زیست‌محیطی تبدیل شوند. گرچه خودروهای قدیمی فاقد کاتالیزور بودند، اما امروزه در بسیاری از کشورها نصب این قطعه الزامی شده است. حال سوال اینجاست که اگر کاتالیزور نباشد چه می‌شود؟
بیشتر بخوانید: علت کاهش شتاب خودرو
اگر کاتالیزور نباشد چه می‌شود؟
در صورت نبود کاتالیزور، عملکرد فنی خودرو دستخوش تغییر می‌شود. صدای خروجی از اگزوز به‌طور محسوسی افزایش پیدا می‌کند و حالت یکنواخت موتور از بین می‌رود. همچنین ممکن است مصرف سوخت بیشتر شود، زیرا ECU دیگر نمی‌تواند نسبت سوخت به هوا را به‌درستی تنظیم کند. در برخی موارد، نبود کاتالیزور باعث تغییر در فشار گازهای خروجی شده و روی راندمان موتور اثر منفی می‌گذارد.
از طرفی، اگر کاتالیزور دچار گرفتگی شود و مسیر عبور دود را ببندد، قدرت موتور کاهش می‌یابد و خودرو دچار افت شتاب می‌شود. برخی رانندگان با برداشتن کاتالیزور یا خالی کردن آن، افزایش شتاب خودرو را تجربه می‌کنند. اما این افزایش معمولاً کوتاه‌مدت است و در درازمدت ممکن است به آسیب‌های جدی در سیستم احتراق و حتی خرابی موتور منجر شود.
دلایل خرابی کاتالیزور
همانطور که اشاره کردیم کاتالیزور قطعه‌ای در بخش اگزوز است که دائما گازهای داغ از آن عبور می‌کند. کارکرد نادرست و ناقص موتور همانند خام سوزی به مرور زمان می‌تواند روی عملکرد کاتالیزور تاثیر گذاشته و باعث گرفتگی شبکه‌های داخلی آن شود. این گرفتگی می‌تواند به دلایل مختلفی روی دهد که در ادامه به آنها می‌پردازیم:
خرابی سوزن انژکتور
گرفتگی و خرابی سوزن انژکتور یکی از مواردی است که با پاشش ناقص سوخت می‌تواند سبب خام سوزی و احتراق نادرست درون بلوک سیلندر شود. این اتفاق باعث ارسال ذرات و دوده و بروز علائم خرابی کاتالیزور می‌گردد.
خرابی سنسور اکسیژن
سنسور اکسیژن با سنجش میزان ترکیب گازهای خروجی و ارسال اطلاعات بدست آمده به کامپیوتر خودرو نقش بسیار موثری در احتراق کامل موتور بر عهده دارد. زمانی که این قطعه دچار مشکل می‌شود با ارسال اطلاعات غلط، سبب ترکیب نادرست هوا و سوخت می‌گردد. همین موضوع باعث خام سوزی و احتراق ناقص می‌گردد.
روغن سوزی
خرابی رینگ پیستون در نهایت عامل روغن سوزی می‌باشد. وقتی این قطعه دچار مشکل شود روغن با نفوذ به محفظه احتراق سبب انتشار دود آبی می‌گردد. همین مسئله باعث گرفتگی کاتالیزور و افت شتاب خودرو را در پی خواهد داشت.
بیشتر بخوانید: خرابی رینگ پیستون
علائم خرابی کاتالیزور
کاتالیزور در صورتی که دچار گرفتگی شود یا در اصطلاح پر شود همراه با علائم و نشانه‌های خواهد بود. بروز چنین مشکلی می‌تواند در عملکرد موتور بشدت تاثیر گذاشته و یا حتی مکانیک را دچار اشتباه کند و نتواند بدرستی مشکل را تشخیص دهد. در ادامه به آنها اشاره خواهیم کرد.
بالا رفتن آمپر آب
گرفتگی کاتالیزور، سبب مسدود شدن و جلوگیری از خروج گازهای داغ می‌گردد که همین مسئله باعث تجمع گاز در بلوک شده و در نهایت موتور داغ می‌کند. این مسئله بخصوص در مسیرهایی که خودرو نیاز به تلاش بیشتری دارد کاملا مشخص می‌شود.
ریپ زدن موتور
یکی دیگر از علائم خرابی کاتالیزور ریپ زدن موتور می‌باشد. موتور بدلیل اینکه توانایی لازم برای خروج گازهای اشباع شده درون بلوک را ندارد، به مرور دچار مشکل در احتراق شده و دائما ریپ می‌زند.
کاهش شتاب خودرو
کاهش شتاب خودرو یکی از مرسوم‌ترین مواردی است که در صورت خرابی کاتالیزور رخ می‌دهد. مشکلی که بشدت فرد را کلافه می‌کند به گونه‌ای که حتی خودرو در مسیرهای هموار نیز با افت شتاب همراه است. در اینگونه موارد فرد با خالی کردن کاتالیزور، موجب افزایش شتاب و کاهش دمای خودرو می‌شوند.
خروج بوی نامطبوع
این مسئله بخصوص در زمانی که خودرو تازه روشن می‌شود کاملا احساس می‌شود و بوی نامطبوعی مانند تخم‌مرغ گندیده از اگزوز خارج می‌شود.
کم شدن روغن موتور
گرفتگی کاتالیزور باعث تحمیل فشار زیادی به موتور می‌گردد. از طرف دیگر افزایش دمای موتور سبب بخار شدن روغن و کم شدن سطح آن می‌شود که می‌تواند آسیب جدی به موتور وارد کند.
بیشتر بخوانید: علت روشن شدن چراغ روغن
قیمت خاک کاتالیزور
خاک کاتالیزور بدلیل اینکه دارای فلزات گرانبهایی است ارزش بسیار زیادی دارد و به همین دلیل است که زمان تخلیه آن، به صورت کیلویی آن را از شما می‌خرند. به گشت و گذاری در اینترنتی و نرم افزار دیوار خواهید دید که افراد بسیاری بدنیال خرید خاک کاتالیزور هستند.
خاک کاتالیزور در واقع از باقی‌مانده‌های فلزات گران‌بهای موجود در کاتالیزورهای مستعمل تشکیل شده است. این خاک شامل مقادیری از پلاتین، پالادیوم و رودیوم است که پس از استفاده طولانی‌مدت از کاتالیزور، در ساختار داخلی آن باقی می‌ماند. اگرچه ظاهر این خاک معمولی به نظر می‌رسد، اما به دلیل ارزش بالای فلزات موجود، کاربرد صنعتی قابل‌توجهی دارد.
از خاک کاتالیزور در فرآیند بازیافت فلزات گران‌بها استفاده می‌شود. شرکت‌های تخصصی با استفاده از روش‌های شیمیایی و حرارتی، فلزات ارزشمند را از این خاک استخراج می‌کنند. این مواد سپس در تولید کاتالیزورهای جدید، قطعات الکترونیکی، تجهیزات آزمایشگاهی و حتی در صنایع دارویی مورد استفاده قرار می‌گیرند. به همین دلیل، خاک کاتالیزور یک منبع باارزش در صنعت بازیافت به‌شمار می‌رود.
قیمت خاک کاتالیزور بسته به نوع و مدل خودرو معمولا کیلوئی 2,500,000 الی 6,000,000 تومان خریداری می‌شود.
